Sankhya filosofie
De Goddelijke incarnatie Kapila Dev heeft de Sankhya filosofie van de schepping uitgewerkt. De bron van het hele bestaan is universeel komisch bewustzijn, dat zich als mannelijke en vrouwelijke energie kenbaar maakt. Purusha, de mannelijke energie, is keuzevrij, passief, zuiver bewustzijn. Prakriti, de vrouwelijke energie, is actief, keuzevol bewustzijn. Zowel purusha en prakriti zijn eeuwig, tijdloos en onmetelijk. Deze twee energieën zijn in alle levende organismen aanwezig, ook in onbezielde voorwerpen.
Purusha kent vorm noch attributen. Purusha, ongeopenbaarde zuivere existentie, meer dan oorzaak en gevolg, meer dan ruimte en tijd, is niet actief scheppend bezig, maar blijft een stille getuige.
Prakriti, dat vorm, kleur en attributen heeft, is de Goddelijke scheppende wil die de scheppingsdans danst. Prakriti is het Ene dat vele wordt.
Purusha is de beminnaar, Prakriti is de beminde. De schepping van dit universum geschiedt via hun liefde. De hele natuur is het kind dat uit de schoot van Prakriti, de Goddelijke moeder, wordt geboren.
Tijdens de openbaring van de natuur vanuit Prakriti is de eerste manifestatie Mahad, intelligentie of kosmische orde. Hierop volgt Ahamkar (Ego) het besef van een eigen identiteit.
Ahamkar (ego) uit zich in drie universele eigenschappen:
- Satva is stabiliteit, wakkerheid, essentie, helderheid en licht.
- Rajas is dynamische beweging en veroorzaakt gewaarwordingen, gevoelens en emoties.
- Tamas is de geneigdheid tot inertie, duisterheid, onwetendheid en zwaarte.
Uit de essentie van Satva, ontstaan de geest, de vijf zintuigen en hun organen (oren, huid, ogen, tong, neus) alsmede de vijf motorische organen of handelingsorganen: de mond, de handen, voeten, voortplantings- en uitscheidingsorganen.
Rajas is de actieve kracht achter de beweging van zowel de sensorische als de motorische organen.
Tamas leidt tot de vijf elementen, die de basis van de fysische schepping vormen: ether, lucht, vuur, water en aarde.
De mens, een schepping van het kosmische bewustzijn, is een microkosmos van de macrokosmos die het universum is. Wat in de kosmos aanwezig is, is ook in mensen aanwezig. De mens is een miniatuur van de natuur.