Smaak is belangrijk een heeft een directe uitwerking op de lichaamsdosha’s. volgens Ayurveda heeft elke voedingsstof (en ook elk geneeskrachtig kruid) een specifieke smaak. Wanneer de smaken in de juiste hoeveelheden worden gebruikt – afzonderlijk of gezamenlijk – veroorzaken zij evenwicht van de stelsels in ons lichaam. De smaakpapillen op onze tong zijn in zes groepen verdeeld, die overeenkomen met de zes smaken die Ayurveda onderscheidt: zoet, zuur, zout, bitter, scherp, astringent. Deze zes basissmaken zijn van de vijf elementen afgeleid.
Aarde + water= zoet
Aarde +vuur= zuur
Water +vuur= zout
Vuur +lucht=scherp
Lucht +ether= bitter
Lucht + aarde= astringent
Verschillende groepen smaakpapillen op de tong nemen smaak waar en sturen een signaal naar de hersenen, vanwaar boodschappen uitgaan die niet alleen rechtstreeks de spijsvertering beïnvloeden’, maar ook de Dosha’s en alle lichaamscellen, -weefsels, -organen en –stelsels.
Zoet
De zoete smaak is aanwezig in voedingsmiddelen zoals rijst, suiker, melk, tarwe, dadels enz. de eigenschappen van zoete voedingsmiddelen zijn meestal vet, verkoelend en zwaar. De zoete smaak vergroot de levensenergie, wanneer hij met mate wordt gebruikt, is hij heilzaam voor het lichaam en bevordert hij de groei van alle zeven Dhatu’s (plasma, bloed, spieren, vet, beenmerg en zenuwweefsel, en voortplantingsmateriaal. Een juist gebruik ervan geeft kracht en een lang leven, stimuleert de zintuigen, en is bevorderlijk voor een gezonde huid, gezond haar en een goede stem. De zoete smaak kan dorst en brandende gevoelens verlichten en versterkend zijn. hij bevordert stabiliteit. Ondanks al deze goede eigenschappen kan overmatig gebruik van de zoete smaak vele aandoeningen veroorzaken. Zoete voedingsmiddelen verhevigen Kapha en veroorzaken verkoudheden, hoesten, verstopping, zwaarte, verlies van eetlust, luiheid en obesitas. Zij kunnen ook lymfeklierverstopping, tumoren, oedeem, diabetes en fibrositis in de borsten teweeg brengen.
Zuur
De zure smaak vind je in voedingsmiddelen zoals citrusvruchten, zure room, yoghurt, azijn, kaas, citroen, groene druiven, gegist voedsel. Zure substanties zijn vloeibaar, licht, verwarmend en vet van aard. Wanneer zij met mate worden gebruikt, zijn zij verfrissend en heerlijk, bevorderen zij de eetlust en speekselafscheiding, verbeteren zij de spijsvertering, geven zij het lichaam energie, voeden zij het hart en verlichten zij de geest. Als je de zure smaak te veel gebruikt, kan hij overmatige dorst, hyperaciditeit, brandend maagzuur, maagzweren en gevoelige tanden veroorzaken. Daar hij een gistende werking heeft, kan hij giftig voor het bloed zijn en huidaandoeningen zoals dermatitis, acne, eczeem, steenpuisten en psoriasis veroorzaken. De warme eigenschap kan tot een zuur pH in het lichaam leiden en een brandend gevoel in keel, borst, hart, blaas en urethra veroorzaken.
Zout
Zout is verwarmend, zwaar en vet. Met mate gebruikt, verlicht het Vata en doet het Pitta en Kapha toenemen. Vanwege het element water is het laxerend, en vanwege het element vuur vermindert het kramp en pijn in de dikke darm. Met mate gebruikt, stimuleert het de groei en houdt zout het water elektrolytisch evenwicht in stand. Het stimuleert de speekselafscheiding, verbetert de smaak van voedsel en helpt bij de spijsvertering, de voedselopname en bij de uitscheiding van afvalstoffen. Teveel zout in het dieet kan verheviging van Pitta en Kapha veroorzaken. Het maakt het bloed dik en stroperig, veroorzaakt hoge bloeddruk en verergert huidaandoeningen. Het warm hebben, flauw vallen, rimpeling van de huid en kaalheid kunnen aan overmatig gebruik van de zoute smaak te wijten zijn. Zout kan ook tot vasthouden van water en tot oedeem leiden. Uitval van plukken haar, zweren, bloedziekten, huiduitslag en hyperaciditeit kunnen allemaal het gevolg zijn van overmatige toepassing van de zoute smaak.
Scherp
De scherpe smaak is in verschillende hete pepers aanwezig alsmede in uien, radijs, knoflook, mosterd en gember. Hij is licht, drogend en verwarmend van aard. Met mate gebruikt, verbetert hij de spijsvertering en voedselopname en maakt hij de mond schoon. Hij verruimt de sinussen doordat de neus ervan gaat lopen en de ogen ervan gaan tranen. De scherpe smaak bevordert de bloedsomloop, breekt bloedproppen af, helpt bij de afscheiding van afvalproducten en doodt bacillen en parasieten. Hij maakt de waarneming helder. Overmatig gebruik van de scherpe smaak kan in het dagelijks dieet tot negatieve reacties leiden. Hij kan sperma doden en bij beide seksen seksuele matheid veroorzaken. Hij kan een brandend gevoel, een verstikkend gevoel en flauw vallen veroorzaken, alsmede vermoeidheid met gevoelens van warmte en dorst. Doordat Pitta erdoor wordt verhevigd, kan hij tot diarree, brandend maagzuur en misselijkheid leiden. Scherpte kan ook Vata verhevigen (scherpte is van de elementen vuur en lucht afgeleid), wat duizeligheid, bevingen, slapeloosheid of pijn in de beenspieren tot gevolg heeft. Ook maagzweren, astma, colitis en huidaandoeningen kunnen het gevolg zijn van overmatig gebruik.
Bitter
Deze smaak vind je in koffie, bittere meloen, aloë vera, rabarber, fenegriek, kurkumawortel, paardenbloemwortel en sandelhout. Bitter is koel, licht en droog van aard, doet Vata toenemen en vermindert Pitta en Kapha. Hoewel bitter van zichzelf niet bepaald verrukkelijk is, doet het andere smaken beter uitkomen. Bitter is anti toxisch en doodt bacillen. Deze smaak helpt brandende gevoelens, jeuk, flauwvallen en hardnekkige huidaandoeningen te verlichten. Hij doet koorts afnemen en stimuleert de stevigheid van de huid en spieren. In een kleine dosis kan hij darmgassen verminderen en als een digestief tonicum dienen. Hij heeft een drogende werking op het lichaam en veroorzaakt een afname van vet, beenmerg, urine en ontlasting. Overmatig gebruik van de bittere smaak kan plasma, bloed, spieren, vet, beenmerg en sperma verzwakken en tot seksuele matheid leiden. Extreme droogheid en ruwheid, uitmergeling en vermoeidheid kunnen het gevolg zijn van overmatig eten van de bittere smaak. Dit kan soms duizeligheid en bewusteloosheid veroorzaken.
Astringent
De astringente smaak is aanwezig in onrijpe bananen, granaatappels, sperziebonen, gele spliterwten, oker, geelwortel(kurkuma), lotuszaad, arjun. Hij is verkoelend, drogend en zwaar van karakter en brengt een droog, verstikkend gevoel in de keel teweeg. Met mate genuttigd, kalmeert de astringente smaak Pitta en Kapha, maar hij prikkelt Vata. Hij helpt bij het genezen van maagzweren en stopt bloedingen door stolling te bevorderen. Overmatig gebruik kan een droge mond, spraakproblemen en constipatie veroorzaken, alsmede zwelling van de buik, hartkramp en stagnatie van sperma. Hij kan uitmergeling, stuiptrekkingen, verlamming van één kant van het gezicht of het lichaam en andere neuromusculaire Vata-aandoeningen veroorzaken.
Vata-personen met een Vata-constitutie dienen overmatig gebruik van bittere, scherpe en astringente stoffen te vermijden, daar zij lucht doen toenemen en tot gasvorming plegen te leiden. Voedsel en kruiden die zoete, zure en zoute smaken bevatten, zijn goed voor personen met een Vata-constitutie.
Pitta
Pitta-personen dienen zure, zoute en scherpe substanties te vermijden, want deze verhevigen het lichaamsvuur. Zoete, bittere en astringente smaken zijn echter heilzaam voor Pitta-personen.
Kapha
Kapha-personen dienen voedingsmiddelen te vermijden die zoete, zure en zoute smaken bevatten, omdat zij het lichaamsvocht doen toenemen. Voedingsmiddelen met scherpe, bittere en astringente smaken zijn beter voor hen.
Kruiden en de zes smaken
De smaak van een kruid is niet bijkomstig, maar houdt rechtstreeks verband met – is in feite rechtstreeks verantwoordelijk voor – een groot deel van de therapeutische waarde ervan. Daarom worden Ayurvedische kruiden over het algemeen ingenomen in een vorm die vereist dat je ze proeft, in plaats van de smaak in een capsule te verbergen. Niemand heeft er moeite mee een kruid in te nemen met een zoete, scherpe of anderszins aanlokkelijke smaak. Maar de meeste mensen houden niet van de bittere of astringente smaak, en als zij een kruid met één van deze smaken moeten innemen, willen zij het in een capsule stoppen en het zonder te proeven doorslikken. Aangezien de maag geen smaakpappillen heeft, worden wanneer het kruid zo wordt ingenomen de aan de smaak ontleende (heilzame) effecten minder, omdat zij niet waargenomen worden. Wanneer wij voedsel eten, treedt er geen smaakverlies op, omdat wij moeten kauwen; wanneer wij capsules gebruiken, missen wij de smaak van het kruid. Een van de redenen waarom Ayurvedische artsen een kruid voorschrijven, is om de smaak die in het lichaam ontbreekt in evenwicht te brengen. Het kruid brengt die smaak en de effecten ervan over naar Rasa-dhatu (plasma). Zo verschaft Triphala alle smaken behalve zout, maar meestal geeft zij de smaak af die in het lichaam het minst aanwezig is, dus voor de meeste mensen de bittere smaak. Daarom vinden veel mensen Triphala aanvankelijk bitter smaken. Later, na regelmatig gebruik, zal de bittere smaak in Rasa-dhatu zijn opgenomen, en kan Triphala zuur of zoet smaken.
In de Ayurvedische geneeskunde worden de meeste kruiden ingedeeld naar hun overheersende smaak, vervolgens naar nasmaak en potentiële smaak. De hoofdsmaak werkt op Rasa-dhatu in, de nasmaak op het zenuwstelsel, en de derde smaak heeft ofwel een verwarmende ofwel een verkoelende uitwerking. Dit verklaart waarom het belangrijk is het smaakeffect op de tong te krijgen wanneer je Ayurvedische geneesmiddelen gebruikt.
Hoe de smaken de Dosha’s beïnvloeden:
