De 3 Dosha’s: Vata, Pitta, Kapha
De vijf elementen verenigen zich tot drie basisenergieën:
- Ether en lucht vormen samen Vata
- Vuur en water vormen Pitta
- Water en aarde vormen Kapha
Vata, Pitta en Kapha worden Dosha’s genoemd. Vata, Pitta en Kapha zijn in elke cel, weefsel en orgaan aanwezig. Wanneer zij in evenwicht zijn, brengen zij gezondheid voort en wanneer zij uit evenwicht zijn, vormen zij de oorzaak van ziekte. De drie Dosha’s regeren de biologische en psychische processen van ons lichaam, geest en bewustzijn. Wanneer deze in balans zijn brengen ze edele eigenschappen voort zoals; begrip, mededogen, liefde enzovoort. Als deze uit balans zijn, dan kunnen zich negatieve emoties zoals woede, angst, hebzucht enz. ontwikkkelen. Vata is het lichamelijk luchtprincipe en is de energie van beweging. Pitta is het vuurprincipe, de energie van de spijsvertering en het metabolisme. Kapha is het waterprincipe, de energie van lubricatie en structuur.
Alle mensen hebben al deze drie Dosha’s, maar één ervan is meestal primair, één secundair en de derde het minst prominent. Zo heeft ieder mens een bepaald energiepatroon, een individuele combinatie van fysieke, mentale en emotionele kenmerken die zijn of haar constitutie (Prakriti) vormen.
Zoals iedereen een individuele vingerafdruk heeft, zo heeft iedereen ook een energieafdruk- een evenwicht of verhouding van Vata, Pitta en Kapha. Gezondheid hangt af van het in evenwicht houden van deze verhouding. Evenwicht is de natuurlijke orde der dingen. Onevenwicht veroorzaakt en weerspiegelt wanorde.
In ons lichaam en geest bestaat er een voortdurende wisselwerking tussen orde en wanorde, die onze gezondheidstoestand bepaalt. Gezondheid is orde, ziekte wanorde. De interne omgeving van het lichaam reageert onophoudelijk op de externe omgeving. Wanorde doet zich voor wanneer deze twee niet met elkaar in harmonie zijn.
Vata
Vata is de energie van beweging. Hoewel Vata het luchtprincipe is, wordt Vata niet als hetzelfde beschouwd als echte lucht in de externe omgeving, maar als subtiele energie die biologische beweging regeert. Vata is nauw verbonden met onze onmisbare levensenergie, Prana. Prana is de zuivere essentie van Vata. Prana is de levenskracht, de werking van intelligentie. Die intelligentiestroom is noodzakelijk voor communicatie tussen twee cellen en houdt de levensfunctie van beide in stand.
Als het principe van beweeglijkheid regelt Vata alle activiteit in het lichaam, zowel de mentale als de fysiologische, alle impulsen in het uitgestrekte netwerk van ons zenuwstelsel worden door Vata geregeerd.
Wanneer Vata in evenwicht is, bevordert het creativiteit en flexibiliteit en wekt het gevoelens van frisheid, lichtheid, geluk en vreugde op.
Is Vata uit evenwicht, dan brengt het angst, nervositeit, bezorgdheid en zelfs bevingen en krampen teweeg.
De attributen van Vata personen
Hieronder staan de belangrijkste attributen van de Vata-dosha en hoe zij in de fysieke, mentale en gedragskenmerken van een Vata persoon tot uiting komen.
In psychisch opzicht zijn Vata personen gezegend met een snelle geest, geestelijke flexibiliteit en creativiteit. Hun verbeeldingskracht is uitmuntend en zij blinken uit in het aandragen van nieuwe ideeën. Wanneer zij in evenwicht zijn dan zijn ze blij en gelukkig. Ze praten vaak snel en veel, zij zijn snel opgewonden, zij zijn alert en komen snel in actie – alhoewel zij niet altijd goed nadenken alvorens in actie te komen- dus kunnen zij een verkeerd antwoord geven of in het volste vertrouwen een verkeerde beslissing nemen.
Vata mensen kunnen bang zijn voor eenzaamheid, voor het donker, voor hoogte en voor afgesloten ruimten. Zorgelijkheid, onzekerheid en nervositeit komen ook vaak bij hen voor. Als principe van beweeglijkheid levert Vata de beweegkracht voor al onze geestelijke en lichamelijke processen.
Het gedrag waartoe Vata personen aangetrokken worden zijn: reizen, een onregelmatig leven, voortdurende prikkeling, frequente verandering. Deze kunnen hun evenwicht gemakkelijk verstoren en de oorzaak zijn van Vata-aandoeningen, zoals constipatie, gasophoping, zwakte, artritis, longontsteking, een overmatige droge huid, lippen, droog haar, droge gekloofde tepels en hielen. Ook zenuwaandoeningen, zenuwtrekken, geestelijke verwarring, hartkloppingen en ademnood, alsmede gespannen spieren, pijn in de onderrug en ischias zijn aan verhevigde Vata te wijten. Overmatige Vata maakt de geest rusteloos en hyperactief. Vata-typen vinden het moeilijk tot rust te komen en verankerd te blijven, waardoor zij op de wind lijken. Wanneer hun Vata verhevigd raakt, zijn zij moeilijk tot bedaren te brengen. Zij vinden het moeilijk zich aan routine te houden, maar routine is essentieel als zij gezond willen blijven. De droge, koude, winderige herfst en winter vergroten en verhevigen de Vata-dosha. Deze Vata-personen dienen zich goed warm te kleden en hun voeding en leefwijze aan te passen.
De lichaamstemperatuur van mensen met een Pitta-constitutie is een beetje hoger dan die van andere mensen, en hun handen en voeten zijn meestal warm en soms zweterig. De hitte is het voornaamste kenmerk van Pitta-typen. Heet weer, zonneschijn of zwaar lichamelijk werk verdragen zij slecht. Pitta’s hebben een goede eetlust, een krachtig metabolisme en een krachtige spijsvertering. Zij eten en drinken grote hoeveelheden en produceren ook grote hoeveelheden urine en ontlasting. Wanneer zij uit evenwicht zijn, hunkeren zij naar pikante gerechten die niet goed voor hen zijn.
De smaken zoet, bitter en astringent zijn goed voor hen. Wanneer een Pitta-persoon honger heeft dan moet hij spoedig eten, want anders raakt hij geprikkeld en daalt zijn suikerspiegel abnormaal. Hun slaap is van gemiddelde duur, maar ononderbroken en vast, deze mensen lezen graag voordat zij gaan slapen en vallen vaak met een boek op hun borst in slaap. Meisjes met een Pitta-constitutie menstrueren al jong en bereiken vroeg de puberteit.
Lichamelijke Pitta-aandoeningen houden vaak met hitte en het vuurprincipe verband. Ze zijn vatbaar voor koorts, ontstekingen, indigestie, buitensporige honger, hepatitis, overvloedig zweten, galbulten, huiduitslag, brandende gevoelens, verzwering, brandende ogen, colitis, pijnlijke keel. Tot het premenstrueel syndroom (PMS) van het Pitta-type behoren pijnlijke borsten, opvliegers, galbulten, uretritis en soms een brandend gevoel bij het plassen.
Pitta-personen zijn alert en intelligent en hebben een goed begripsvermogen en een goede concentratie. Hun verstand is helder en scherp en hun geheugen is heel goed. Zij hebben een goede, logische, onderzoekende geest. Hun geest rust nooit en zij vinden het leuk om allerlei soorten problemen op te lossen. Het zijn vaak ook goede sprekers. Zij zijn dol op kennis en hebben grote organisatorische en leiderschapstalenten. Pitta’s zijn net als nachtuilen. Ordelijkheid is belangrijk voor hen. Zij houden van edele beroepen; arts, ingenieur, advocaat, rechter enz. zij beschikken over goede bestuurlijke talenten en hebben graag een leidersrol. Het zijn goede planners en zij zijn ambitieus en gedisciplineerd. Zij hebben veel charisma en mensen voelen zich tot hen aangetrokken. Pitta’s zijn vaak wijze, briljante mensen, maar zij kunnen ook een heel overheersende persoonlijkheid hebben. Zij zijn tot vergelijken, wedijver en agressiviteit geneigd en zij zijn nauwgezet en perfectionistisch, wat soms tot fanatisme leidt.
Pitta’s leven niet echt lang. Deze mensen branden hun levensenergie op door te veel te denken, te veel perfectionisme, agressiviteit en het voortdurend streven naar succes. Zij hebben een ingewortelde faalangst. Pitta’s streven over het algemeen naar welvaart en zijn vaak in tamelijk goede doen, hoewel zij hun geld liever uitgeven dan sparen. Zij wonen graag in luxueuze huizen en rijden in luxe auto’s. Zij houden van parfum, edelstenen, sieraden en andere kostbare voorwerpen en zij genieten ervan hun rijkdom en bezittingen te tonen.
Als Pitta verhoogd is kunnen Pitta-personen heel prikkelbaar worden en zijn snel geagiteerd en boos. De irritatie laait op, hun scherpe geest wordt hyper kritisch en veroordelend. Jaloezie en afgunst kunnen opvlammen. Om in balans te blijven zijn leefstijl, ademhaling, voeding en innerlijke rust zeer belangrijk.
Kenmerken van de Kapha-persoon
Belangrijkste attributen van de Kapha-dosha en hoe zij in de fysieke en mentale en in gedragskenmerken van een Kapha-persoon tot uiting komen.
Kapha-mensen hebben een sterk, gezond, goed ontwikkeld lichaam. Zij hebben een brede en ruime borstkas en sterke spieren en grote zware botten. Met hun water en aarde gedomineerde grotere bouw en constitutie plegen Kapha-personen aan te komen en moeilijk af te vallen. Kapha-personen hebben over het algemeen een langzame spijsvertering en een langzaam metabolisme. Hierdoor zijn zij vaak te zwaar en nogal mollig.
Zij beschikken over een goede vitaliteit en uithoudingsvermogen en zijn vaak gezond. Hun huid is zacht, glad, glanzend, dik en vaak vet. Hun ogen zijn groot, donker en aantrekkelijk met lange dikke wimpers en wenkbrauwen. Hun oogwit is heel wit. Zij hebben grote, sterke, witte tanden. Hun haar is meestal dik, zacht, golvend en vol. Zij hebben overal haar.
Zij hebben regelmatig eetlust en dorst, hoewel hun spijsvertering langzaam is. Dankzij hun langzame metabolisme leven Kapha-personen, die gezond en in evenwicht blijven over het algemeen lang. Langer dan de twee andere Dosha-typen, die vaak sneller opbranden.
Als de Kapha-dosha echter verhevigd raakt, zal de Kapha-persoon waarschijnlijk zwaarlijvig worden, hetgeen een van de belangrijkste oorzaken van diabetes, hoge bloeddruk en hartaanvallen is. Zo een persoon kan niet lang leven.
Kapha-personen worden angetrokken tot zoet, zout en vet voedsel, maar dit draagt bij aan het vasthouden van water en aan gewichtstoename. Zij hebben lichtere kost nodig met de smaken; bitter, astringent en scherp. Zij voelen zich ’s ochtends zwaar en wazig. De ochtend is niet hun tijd, zij geven de voorkeur aan de middag en hebben zin om na de lunch een middagdutje te doen. Zij voelen zich na een volledige maaltijd vaak lethargisch. Overdag slapen versterkt Kapha en is om die reden dus niet goed voor hen. Kapha-personen ontlasten zich langzaam en hun ontlasting is vaak zacht. Zij zweten niet bovenmatig. Ondanks hun sterke lichaam en grote uithoudingsvermogen mijden zij lichaamsbeweging. Krachtige lichaamsbeweging is goed voor hen, maar zij geven de voorkeur aan zitten en eten, zij lopen liever langzaam dan dat zij joggen. Zij houden vaak van zwemmen, maar dit is niet echt goed voor hen, daar hun lichaam wat water zal opnemen.
De Kapha-dosha is in elk opzicht langzaam en gestaag. Deze personen bewegen zich langzaam en praten langzaam, eten langzaam, beslissen langzaam en komen langzaam in actie. Zij bewegen zich langzaam en sierlijk. Zij zijn gezegend met een aardig, liefdevol karakter, zij zijn van nature vreedzaam, geduldig, verdraagzaam, zorgzaam, mededogend en vergevingsgezind. Zij zijn stabiel, betrouwbaar en trouw. Hun geloofsovertuiging is diep en bestendig, en hun geest kalm en gelijkmatig.
Een van de overheersende eigenschappen van Kapha is zachtheid, die in een zachte huid, zacht haar, vriendelijk spreken, een zacht karakter en een zachte, vriendelijke, liefdevolle blik tot uiting komt. Zij hebben een uitstekende langetermijngeheugen. Hun aanleg voor verankering en stabiliteit helpt hen geld te verdienen en in bezit te houden, en zij kunnen goed sparen.
Een Kapha-persoon heeft een gelijkmatig libido. Overmatige Kapha maakt de spijsvertering en het metabolisme langzamer en verzwakt het spijsverteringsvuur, waardoor de Kapha-persoon mollig of zelfs zwaarlijvig kan worden. Voor Kapha-personen vormen de winter en het begin van de lente een moeilijke tijd van het jaar, want dan is het weer zwaar, nat, bewolkt en koud. Dan hoopt Kapha zich in het lichaam op, wat leidt tot lichamelijke, emotionele en geestelijke onevenwichtigheid van de Kapha-soort. Lichamelijke problemen zullen vaak samenhangen met het waterprincipe, zoals verkoudheden, griep, verstopte sinussen en andere ziekten waarbij slijm betrokken is, zoals bronchitis, futloosheid, overgewicht, diabetes en het vasthouden van water.
In emotioneel opzicht kunnen Kapha-personen, wanneer Kapha onevenwichtig wordt, last krijgen van hebzucht, gehechtheid, afgunst, bezitterigheid, lust en luiheid, hetgeen leidt tot een depressiviteit van de Kapha-soort. Kapha kan tijdens volle maan verhevigd raken, omdat op dat moment een neiging tot het vasthouden van water in het lichaam bestaat. Kapha-vrouwen kunnen last hebben van PMS-symptomen zoals bovenmatige emotionaliteit, vasthouden van water, witte vaginale afscheiding en heel veel urineren. Het kan zijn dat zij dan gehechtheid, hebzucht en lethargie ervaren, en zij zullen waarschijnlijk geneigd zijn heel veel te slapen.